SÜNNETE TÂBİ OLMA VE ONA MUHALİF SÖZLERİ TERK ETME HAKKINDA İMAMLARIN

SÖYLEDİKLERİ

 

[1]
 

Burada imamların sözlerinden vakıf

olabildiklerimizi vermemiz faydalı olacaktır. Onları taklid edenlere, hatta mertebe bakımından onlardan alt derecede olanları körü körüne taklid

edenlere ve onların sözlerine ve mezheplerine gökten inmiş gibi tutunmuş olanlara umulur ki bir

nasihat ve hatırlatma olur.

Allahu Teâlâ buyuruyor ki: “Size Rabbinizden indirilmiş olana

tâbi olun. Onun dışında velilere (dostlara) tâbi olmayın. Ne de az hatırlıyorsunuz (öğüt alıyorsunuz).”

(A’raf 3)


Sahabelerin taklidin kınanması hakkında bazı sözleri şu şekildedir:

İbni Mesud radiyallahu anh dedi ki;

“Sizden biriniz dininde bir

kimseyi taklid etmesin! Zira o iman etmişse iman etmiş, küfretmişse küfretmiş olur. İlle de birine

uyacaksanız ölmüş olan sahabelere uyunuz. Zira hayatta olanın fitneye düşmesinden emin olunamaz.” [2]
 

Muaz Bin Cebel radiyallahu anh da dedi ki;

“Şu üç şeyden sakının! Alimin sürçmesi, münafığın

Kur’an ile (Kur’anı alet ederek) mücadelesi ve boyunlarınızı koparan dünya. Alimin sürçmesine

gelince; hidâyet üzere olsa bile onu dininizde taklid etmeyin! Lakin ondan ümidinizi de kesmeyin. Münafığın Kur’an ile mücadelesine gelince, şüphesiz Kur’an, yolu aydınlatan bir

fener gibidir. Bildiğinizi alın, bilmediğinizi alimine havale edin. Boyunlarınızı koparan dünyaya

gelince, Allah kimin kalbini zengin kılmışsa işte gerçek zengin odur!” [3]

 

İbni Abbas radiyallahu anh şöyle demiştir;
 

“Hataları olan alime tabi olana yazıklar olsun” oradakiler; “Bu nasıl olur?” deyince o şöyle cevap verdi; “Bir alim kendi görüşüne göre bir şey söyler. Sonra Rasûlullah sallallahu aleyhi ve

sellem’den gelen ilim ona ulaşınca hatalı olan görüşünden döner. Fakat kişi hala bu alimin hatalı görüşünü taklit etmeye devam eder. işte

böyle kimselere yazıklar olsun.”[4]

 

 

 

1- Ebû Hanife(H:80–150)

 

Bunların ilki İmam Ebû Hanife Numan b. Sabit'tir.

 

Mezhebinden olanlar ondan çeşitli söz ve ifadeler nakletmişlerdir. Hepsi de tek bir şeye

götürmektedir ki, o da şudur: “Hadisi esas almak, ona muhalif olan görüşleri terk etmek vaciptir.”

 

1. Hadis sahih olduğunda, benim mezhebim o (hadis)dur. [5]

 

2. Bir kimsenin nereden aldığımızı bilmeden bizim sözümüzü alması (onunla amel etmesi) helal olmaz. Bir rivâyette de: “Benim delilimi bilmeyen bir kimsenin sözlerimle fetva vermesi haramdır.”

 

“Çünkü biz beşeriz. Bugün bir söz söyler, yarın ondan geri dönebiliriz.” [6]

 

Diğer bir rivâyette de: “Dikkatini çekerim ey Yakub (Ebû Yusuf)! Sakın ola ki, benden duyduğun her şeyi yazayım deme. Çünkü ben

bugün bir kanaat bildirir, yarın ondan

vazgeçebilirim. Yarın da bir kanaat bildirir, öbür gün vazgeçebilirim. [7]
 

3. Allah'ın kitabına ve Rasûlullah sallallahu aleyhi ve sellem'in hadislerine muhalif bir söz

söylersem, sözümü terkedin. [8]

 

2- İmam Malik b. Enes (H:93–179)

İmam Malik ise şöyle demektedir:
 

1. Ben bir beşerim, isabet eder, hata da ederim. Benim görüşlerime bakın; Kitap ve sünnete uyanları alın, Kitap ve sünnete uymayanların

hepsini terkedin. [9]
 

2. Rasûlullah sallallahu aleyhi ve sellem dışında her insanın sözlerinin bir kısmı alınıp, bir kısmı

terk edilebilir. Rasûlullah sallallahu aleyhi ve sellem ise müstesnadır.[10]
 

3. İbn Vehb diyor ki: İmam Malik'e, abdest alırken ayak parmaklarının arasını tahlil (el parmaklarıyla arasına su ulaştırma) meselesi

sorulduğunda şöyle dediğini duydum: “Bunu yapmak vacip değildir.” İnsanlar gidinceye kadar

sustum. Sonra ona dedim ki: “Bu hususta elimizde varid olan bir sünnet var.” Dedi ki: “Nedir bu?” Dedim ki: “Bize Leys b. Sa'd, İbn

Lehia ve Amr b. Haris anlattı ki, Yezid b. Amr el- Meafirî'den, (o da) Ebû Abdurrahman el- Habelî'den, (o da) el-Müstevrid b. Şeddat el-

Kureşî'den dedi ki: Rasûlullah sallallahu aleyhi ve sellem'in serçe parmağıyla ayak parmaklarının

arasını ovaladığını gördüm.” Dedi ki: “Bu güzel bir hadistir, şimdiye kadar da duymuş değilim.”

Sonraları bu mesele tekrar sorulduğunda,

insanlara böyle yapmalarını emrettiğini gördüm. [11]
 

3- İmam Şafiî (H:150–204)

İmam Şafiî'ye gelince bu hususta ondan nakledilenler daha çok ve daha da güzeldir. [12]
 

Şafiî mezhebine tâbi olanlar da bununla daha çok amel etmişlerdir. Bu sözlerden bazıları şunlardır:
 

1. Rasûlullah’ın sallallahu aleyhi ve sellem sünnetlerinden bazılarının ulaşmadığı veya kaybolmadığı hiç kimse yoktur. Söylediğim her

söz ve koyduğum her asıl, şayet Rasûlullah’ın sallallahu aleyhi ve sellem bir sünnetiyle aykırılık

arzediyorsa, uyulacak Rasûlullah sallallahu aleyhi ve sellem'in sözüdür. O ayrıca benim de sözümdür.[13]
 

2. Müslümanlar, Rasûlullah sallallahu aleyhi ve sellem’in sünneti ortaya çıktıktan sonra, bir kimsenin o sünneti başka birinin sözü için terk

etmesinin helal olmayacağı hususunda icma etmişlerdir.[14]
 

3. Kitaplarımda Rasûlullah sallallahu aleyhi ve sellem'in sünnetine muhalif birşey bulursanız, Rasûlullah’ın sünnetiyle amel edin benim

sözlerimi terkedin. Başka bir rivâyette de: “Ona tâbi olun ve başka hiç kimsenin sözüne iltifat etmeyin.”[15]
 

4. Hadis sahih olduğunda benim mezhebim o hadistir.[16]
 

5. Sizler [17] hadisleri ve ricali benden daha iyi bilirsiniz. Eğer hadis sahih olursa onu bana da söyleyin. Kufeliler, Basralılar ve Şamlılar rivâyet

etsin farketmez, eğer sahih ise ben onlara giderim.
 

6. Nakil ehline göre (hadis âlimleri), hakkında Rasûlullah sallallahu aleyhi ve sellem'den sahih hadis bulunan her meselede muhalif görüşlerimden hayatımda da, öldükten sonra da

vazgeçmişimdir.”[18]
 

7. Rasûlullah sallallahu aleyhi ve sellem'den sahih bir hadis olduğu halde benim ona muhalif

bir söz söylediğimi görürseniz, bilin ki, aklım başımdan gitmiştir. [19]
 

8. Ben bir söz söyler de, Rasûlullah sallallahu aleyhi ve sellem'in sözüme muhalif sahih bir hadisi varsa, Rasûlullah’ın hadisi (amel etmekte)

evladır, beni taklid etmeyin. [20]
 

9. Rasûlullah sallallahu aleyhi ve sellem'den gelen her hadis benim sözümdür, benden duymamış olsanız bile!... [21]
 

4- İmam Ahmed b. Hanbel (H:164–241)

İmam Ahmed'e gelince; imamlar arasında hadisleri daha çok toplayan ve bunlara bağlanan odur. Öyle ki “fer’î konuları ele alan kitapların

telif edilmesini hoş görmezdi.” [22]

Bundan dolayı şöyle demektedir:
 

1- Beni taklid etmeyin, Malik’i de, Şafiî'yi de, Evzaî ve Sevrî'yi de taklid etmeyin. Onlar nereden

aldılarsa siz de oradan alın.” [23]

Başka bir rivâyette: “Dininde bu kimselerden kimseyi taklid

etme, Rasûlullah ve sahâbîlerinden varid olan ne ise onu al. Bunlardan sonra gelenler (tabiînler)

hususunda ise kişi muhayyerdir.”
 

Bir defasında da şöyle demiştir: “İttiba, kişinin, Rasûlullah sallallahu aleyhi ve sellem’e ve sahâbîlere tâbi olmasıdır. Ancak tabiînden sonra kişi muhayyerdir.” [24]
 

2- Evzaî'nin görüşü, Malik'in görüşü, Ebû Hanife'nin görüşü... Bunların hepsi birer görüştür.
 

Bana göre de hepsi eşittir. Delil ise ancak rivâyetler (hadisler)dir. [25]
 

3. Kim Rasûlullah sallallahu aleyhi ve sellem’in hadisini reddederse, o helak olacağı bir uçurumun

kenarındadır (demektir). [26]
 

İşte, hadislere sarılmayı emretme, basiretsiz bir şekilde taklidi nehyetme hususunda imamların söyledikleri bunlardır. Bunlar öyle açık ifadeler ki

hiçbir tevil veya münakaşayı kaldırmaz!