İttiba Tevhidi!
Şeyh Racihi’ye ittiba tevhidi hakkında sorulan bir soru ve cevabı şu şekilde:- Soru: Tevhidin kısımlarından dördüncü bir kısım olarak ittiba tevhidini söyleyenin hükmü nedir?”
- Cevap: Istılah olarak bu inkar edilemez. Taksime değil, ancak manaya itibar edilir. İttiba tevhidi ibadet tevhididir. Dördüncü bir kısım değildir. Bu ancak ibadet tevhididir. Lakin bunu dördüncü bir kısım olarak zikreden kimse bilmiyorum.”
İbnu’l-Kayyım rahimehullah şöyle demiştir:
“(Rasulullah sallallahu aleyhi ve sellem)e karşı edebin başı şunlardır:
Tam anlamıyla ona teslim olmak, emrine boyun eğmek, aklî denilen bâtıl hayallerle itiraz etmeksizin verdiği haberi kabul ve tasdik ederek karşılamak, bu haberler hakkında şüphe ve kuşkuya düşmemek, kişilerin görüşlerini ve zihinlerin süprüntülerini onun önüne geçirmemek, nasıl ki O’nu gönderen Allah Subhanehu Teâlâ; ibadet, huşu, zillet, tevbe ve tevekkülde birleniyorsa, Rasulullah sallallahu aleyhi ve sellem’i de hükmü kabul etmede, teslimiyette, boyun eğmede ve itaatte birlemektir. İşte bu iki tevhiddir. Kulun Allah’ın azabından kurtulması ancak bu ikisiyle mümkündür. Birisi rasulü gönderenin tevhidi/birlenmesi, diğeri de rasule uyma tevhididir.”
Medâricu’s-Sâlikîn (2/387).
Şeyh Salih b. Abdilaziz Alu’ş-Şeyh, İthafu’s-Sail adlı Tahaviyye şerhinde (s.20) şöyle demiştir:
“İlim ehlinden bir gruba göre tevhid dört kısma ayrılır. Onlar dördüncü kısım olarak mutabaat tevhidini yani Nebî sallallahu aleyhi ve sellem’e ittibayı zikretmişlerdir. Onlar bu taksim ile iki şehadet kelimesinin delalet ettiği manayı kastederler. Zira Allah’ın birlenmesi dediklerinde bunu üç kısma ayırırlar. Allah’a izafe edilmeksizin mutlak olarak tevhid zikredildiğinde ise dört kısma ayırırlar. Bunlardan üç kısmı Allah’a hastır. Dördüncüsü olan mutabaat tevhidi ise Nebî sallallahu aleyhi ve sellem’e hastır. Çünkü teşrî’de Mustafa sallallahu aleyhi ve sellem’den başkasına tabi olunamaz.”
Yine başka bir yerde şöyle der:
“Tevhidu’l- Mutabaat tabirini İbn Kayyım, Tahaviyye şarihi ve ilim ehlinden bir topluluk kullanmışlardır.”
(Salih Alu’ş-Şeyh, Tahaviye şerhi s.14) Bkz.: Nasır el-Akl, Tahaviye şerhi (s.2) Hazımi, Şerhu’l-Usuli’s-Selase (s.20)
Şeyh Hazimi, Kitabu’t-Tevhid şerhinde kendisine sorulan soruya şöyle cevap vermiştir:
Soru: “Burada mutabaat tevhidi denilen dördüncü bir tevhid türü var mıdır? Selefin menhecinde yöneticilere itaat ve onlara karşı ayaklanmamak bu kısma dahil midir?
Cevap:
Evet. Tevhidu’l-Mutabaatı zikreden, bu türü kastetmez. Ancak Nebî sallallahu aleyhi ve sellem’e tabi olmayı kasteder.
Bu yüzden İbn Kayyım rahimehullah bu cümleyi Medaricu’s-Salikin’de şöyle sunar:
“Tevhidul mutabaat; tabi olunanın birlenmesidir.”
Şemsuddin el-Efgani, Cuhudu’l-Ulemai’l- Hanefiyye adlı kitabında (1/106) şöyle demiştir:
“Tevhidin ikinci kısmına gelince, o mutabaat tevhididir. Yine bu Bu tür tevhidin konumunu bilen Hanefi alimleri indinde çok önemlidir. Nitekim onlar bu tür tevhidi ihlal eden kimsenin alimleri ve rahipleri Allah’ın dışında rabler edindiklerini, şeyhlere ve imamlara ibadet ettiklerini, Allah Teâlâ’ya şirk koştuklarını, böyle bir kimsenin kafir bir müşrik olduğunu, tevbe etmezlerse öldürüleceklerini açıklamışlardır. Nitekim şeyhleri ve imamları taklidde aşırılık yapanların hali de budur. Derim ki: bu hanefi alimleri doğru söylemişlerdir. Zira bazı donuk, aşırı taklitçiler imamları, sanki onlar rasul veya peygamberlermiş gibi mertebelerinin üzerinde görüyorlar…”
Dr. Abdulaziz b. Muhammed b. Ali b. Abdillatif Nevakizu’l-İman kitabında şöyle der (2/48):
“Tevhidu’l-ittiba ki bununla kastedilen, Rasulullah sallallahu aleyhi ve sellem’e tabi olmanın gerçekleştirilmesidir. İttiba tevhidi; muhakeme olma ve teslim olmada rasulün birlenmesidir.
(Bkz.: Şerhu Akideti’t-Tahaviye 1/228)
Durum böyle olduğuna göre Allah’ın indirdiği ile hükmetmek ittiba tevhididir.
Allah Teâlâ şöyle buyurmuştur:
“Fakat hayır; Rabbine yeminler olsun ki onlar, aralarında çekişlikleri şeyler hakkında seni hakem yapıp, sonra da verdiğin hükümden dolayı içlerinde hiçbir sıkıntı duymadan tam bir teslimiyet göstermedikçe îman etmiş olmazlar.” (Nisa 65)
İbn Kesir bu ayet hakkında (3/211) şöyle demiştir:
“Allah Teâlâ kerim ve mukaddes zatına yemin ederek kimsenin Rasulullah sallallahu aleyhi ve sellem’e bütün meselelerdinde muhakeme olmadıkça iman etmiş olmayacağını bildirmiştir. O’nun hükmü zahiren ve batinen boyun eğilmesi gereken haktır.”
Şeyh Ali el-Hudayr, el-Vicaze adlı Usulu’s- Selase şerhinde (s.84) şöyle der:
“İttiba tevhidi; Allah’a Rasulullah sallallahu aleyhi ve sellem’den gelenlerden başkasıyla ibadet etmemektir."
Muhammed b. Huseyn el-Ciyzani, El- Kavaid Fi Marifeti’l-Bid’a adlı eserde (s.18) şöyle demektedir:
“Allah Teâlâ’ya meşru kılınanlarla yakınlaşmak bu dinin temel esaslarından büyük bir esastır. Hatta bu Alah’ı birlemenin ve O’na imanın gereğidir. Bu; ittiba tevhididir. Aynı zamanda bu amellerin salih olması ve kabulü için iki şart olan:
ihlas ve ittiba şartlarından birisidir.
” Muhammed Abdullah Ebi Bekr, es- Sunnetu’n-Nebeviyeti’l-Masdari’s-Sani kitabında (s.42) şöyle der:
“Nebevi sünnetin Kur’an-ı Kerim ile alakası, Rasulullah sallallahu aleyhi ve sellem’in risaletine şahitliğin, Allah Azze ve Celle’nin tevhidine şahitlikle olan alakası gibidir. zira birinci şehadete Allah Azze ve Celle’nin uluhiyetinde, rububiyetinde ve isim ve sıfatlarında tevhidi denilirken, ikinci şehadete:
Rasulullah sallallahu aleyhi ve sellem’e ittibada tevhid denilir.”
Ebu Muaz Seyfullah el- Çubukabadi
